ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

H Προστοβίτσα, που μετονομάστηκε σε Δροσιά το 1955, είναι χωριό της Τριταίας του Ν. Αχαΐας. Βρίσκεται στις πλαγιές του Ερύμανθου, σε ύψος 726 μ. Απέχει 11 χιλ. από το Σταυροδρόμι και 51 χιλ. από την Πάτρα. Η θέα της προς τον άπλετο θαλάσσιο ορίζοντα είναι απαράμιλλη, δεσμεύει διαχρονικά την καρδιά του καλοπροαίρετου επισκέπτη.

Για κάποιους το όνομα Προστοβίτσα είναι σλάβικης προέλευσης, από τους Σλάβους που είχαν εποικίσει σε μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου. Μια άλλη εκδοχή αποδίδει την ονομασία στον πρώτο οικιστή Προστοβά.

Η ιστορία του χωριού είναι σπουδαία και μακραίωνη:
Το 1928 η σκαπάνη του αρχαιολόγου και ακαδημαϊκού Ν. Κυπαρίσση αποκάλυψε εκτεταμένο μυκηναϊκό νεκροταφείο στο δυτικό τμήμα του χωριού. Καταμέτρησε πάνω από εκατό συλημένα σπήλαια, που ήταν οι λαξευμένοι τάφοι των αρχαίων Μυκηναίων (1600-1100 π. Χ.). Αξίζει να αναφερθεί πως στο δάπεδο ενός τάφου εντοπίστηκαν οστά νεκρού, ενώ σε έναν δεύτερο βρέθηκαν σημαντικά κτερίσματα, λεπτομέρειες των οποίων μπορεί να πληροφορηθεί κάποιος από τα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας του 1928. Κάποια από αυτά εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Ανιχνεύοντας την προχριστιανική περίοδο, εστιάζουμε στον 4ο αι. π.Χ. και στο αρχαίο χωριό Ευπάγιο, το οποίο λεηλάτησε ο καταδιωκόμενος ηγεμόνας των Γότθων Αλάριχος. Στα ερείπια του αρχαίου Ευπαγίου πιθανολογείται πως χτίστηκε η Προστοβίτσα.

Πολύ αργότερα, στα χρόνια της κατάκτησης της Πελοποννήσου από τους Τούρκους (1460), δεν υπάρχει αναφορά για την ύπαρξη του χωριού. Καταγράφεται όμως ως κατοικούμενο το Γομοστό στην περιοχή της ομώνυμης πηγής. Πιθανόν να πρόκειται για τον ίδιο τόπο, τον αποκαλούμενο μέχρι σήμερα Γομοστό, που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού.

Στα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας (1687-1715), η Προστοβίτσα φαίνεται ακμάζουσα. Με βάση την απογραφή Grimani του 1700 είχε 42 οικογένειες με 156 κατοίκους.

Διερευνώντας την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας, αποτίουμε φόρο τιμής και ανδρείας στον Προστοβιτσάνο κλέφτη Γιαννιά. Γεννημένος το 1760 περίπου, ήταν ο γιος του Παπανδρέα. Το όνομα Γιάννης ήταν μικρό για να «χωρέσει» το μέγεθος του ανδρός, γι’ αυτό τον αποκαλούσαν με το μεγεθυντικό «Γιαννιάς». Έδρασε στο διάστημα 1787- 1804, κυρίως υπό την αρχηγία του Ζαχαριά. Το αρματολίκι του βρισκόταν στα Τρίκαλα Κορινθίας. Μία από τις πολλές μαρτυρίες, εκείνη του μελετητή Φωτάκου, αναφέρει πως «έστειλε πολλούς Τούρκους εις Άδην». Πολλά δημοτικά τραγούδια εξυμνούν τη δράση του και τον ηρωισμό του. Το 1804 ο Γιαννιάς πέρασε στο Πάνθεο των ηρώων με τρόπο μαρτυρικό. Απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στο αλώνι του Αγ. Αθανασίου Μαρούδα Πατρών κάτω από μια μελικοκιά, που υπήρχε ως το 1878, σύμφωνα με καταγραφή του Στ. Θωμόπουλου. Στο μέρος της θυσίας του ήρωα Γιαννιά, ο Σύλλογος Τριταιιτών Πάτρας το 1998 έστησε ανδριάντα ως ελάχιστο φόρο τιμής στην εμβληματική ιστορική προσωπικότητα του συμπατριώτη τους. Ψηλά στον Ερύμανθο υπάρχει η λεγόμενη σπηλιά του Γιαννιά. Στην κεντρική Πλατεία του χωριού δεσπόζει περήφανος και αγέρωχος μέχρι και σήμερα «ο πλάτανος του Γιαννιά», για να θυμίζει ίσως στους ανέμελους πως οι αγώνες καραδοκούν και προκαλούν…

Η θυσία του Γιαννιά δεν πήγε χαμένη, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις θυσίες, αργά ή γρήγορα. Ενστέρνισε στο γιο του το πάθος για την ελευθερία. Έτσι ο Γεώργιος Γιαννιάς ή Δεληγιώργης του Γιαννιά όρμησε από τους πρώτους στην Επανάσταση του 1821. Είχε και αυτός παρόμοια τύχη με εκείνη του πατέρα του. Έπεσε ηρωικά μαχόμενος εναντίον των Τούρκων στο χωριό Λάλα. Πατέρας και γιος, δυο παλικάρια αθάνατα στη μνήμη των απογόνων τους.

Οι Γιαννιάδες δεν ήταν τα μόνα ηρωικά τέκνα της Προστοβίτσας. Ήταν και οι ξακουστοί κλέφτες Καραχάλιος και Προστοβίτης, αλλά και οι αγωνιστές του 1821 Μήτρος Μαντάς, Γιώργος Καραχάλιος και Νικόλας Μαντούκας.

Τον ενεργό ρόλο του χωριού στα επαναστατικά χρόνια πιστοποιεί και η μαρτυρία πως στην Προστοβίτσα, το 1827, είχε στρατοπεδεύσει ο Άγγλος αρχιστράτηγος των Συμμάχων Τσωρτς. Άλλωστε οι κάτοικοι του χωριού φαίνεται να έχουν έντονη πολιτική δράση καθώς διασώζονται υπογραφές υπέρ του Καποδίστρια από τους: Α. Δροσόπουλο, Α. Παπαγγελόπουλο, Κ. Μπινογιαννόπουλο, αλλά και πολιτική ευθιξία, αφού το 1844 έσκισαν τα κάλπικα ψηφοδέλτια με αποτέλεσμα την αναβολή των εκλογών και τη διεξαγωγή τους με γνήσια.

Στην ελεύθερη πια Ελλάδα, η Προστοβίτσα καθίσταται πρωτεύουσα του Δήμου Ερυμανθίων ή Ερυμανθίας (1836-1840) και αργότερα του Δήμου Τριταίας (1841-1912). Ως εκ τούτου καρπώνεται πολλά οφέλη: ιδρύεται το πρώτο Δημοτικό Σχολείο του Δήμου Τριταίας, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία. Το 1900 ιδρύθηκε το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Προστοβίτσας, το μοναδικό σε ολόκληρο τον Δήμο.

Στα τέλη του 19ου αι. και αρχές 20ου η Προστοβίτσα έχει Ειρηνοδικείο (1881), Ταχυδρομικό Γραφείο (1884) και Τηλεφωνικό Γραφείο (1906).

Στη διάρκεια του 20ου αι. πολλοί ήταν εκείνοι οι κάτοικοι του χωριού που έδωσαν δυναμικό αγωνιστικό παρών στα σημαντικά ιστορικά γεγονότα του έθνους, όπως στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-14, στη μικρασιατική εκστρατεία (1918-22) και στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και στον αποτρόπαιο Εμφύλιο (1940-48). Αρκετοί από αυτούς συγκαταλέγονται στα «θύματα πολέμων», βαριά κληρονομιά στους μεταγενέστερους.

Την ιστορία της Προστοβίτσας (Δροσιάς) εμπλουτίζουν οι τρεις οικισμοί της:
Οικισμός Κούμπερι: Το όνομα δόθηκε από τον οικιστή ή τον ιδιοκτήτη της έκτασης του χωριού και θυμίζει την αλβανική λέξη «κουμπάρος ή ανάδοχος». Αναφέρεται στην απογραφή των Ενετών κατακτητών του 1689 με 65 κατοίκους.

Οικισμός Πτέρης (Τσαπόγα): Το όνομα, κατά τον Θωμόπουλο, είναι βουλγάρικο από τον θεό Τσαπόγα. Άλλη άποψη (Κ. Τριανταφύλλου) αποδίδει την ονομασία σε Αλβανό κτήτορα του χωριού. Η συγκεκριμένη άποψη είναι επικρατέστερη, γιατί το 1461 κατοικούσαν στην περιοχή 30 Αλβανοί.

Οικισμός Αγραπιδιές: Είναι νέος οικισμός της κοινότητας Δροσιάς με το σημερινό όνομα «Κάτω Δροσιά».

Για τα παραπάνω μελετήθηκαν και αξιοποιήθηκαν τα λιγοστά διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία. Πολλές πτυχές του παρελθόντος αποσιωπήθηκαν, αφανίστηκαν ή σκοπίμως αποκρύφτηκαν σε «χαλεπούς καιρούς». Παραμένει όμως το πρωτογενές υλικό: ο ΤΟΠΟΣ, με τις ποικίλες ομορφιές του, τον χιονοσκεπή Ερύμανθο, τα πυκνόφυτα δάση του, τις γάργαρες πηγές του, τα ξεχασμένα μονοπάτια, τα γραφικά ξωκκλήσια, τα «χαλάσματα» κτιρίων και …ψυχών. Γίνεται φιλότιμη προσπάθεια αξιοποίησής τους, ώστε να διασφαλιστεί το δυναμικό παρόν του τόπου και το αναγεννημένο ελπιδοφόρο μέλλον του. Η συμμετοχή και η παρουσία όλων των κατοίκων του χωριού είναι ηθικά επιβεβλημένη. Υπαγορεύεται από το χρέος προς την ιστορία, την πατρίδα, τις νεότερες γενιές.

Επιμέλεια:

Ευρυδίκη Παΐζη, Φιλόλογος

Επικήδειος λόγος για την αείμνηστη δασκάλα Ευαγγελία Μασσαρά

Πολυαγαπημένη μας δασκάλα,
Σήμερα είναι μια μέρα μνήμης, τρυφερής αναπόλησης, γλυκιάς νοσταλγίας των παιδικών μας χρόνων. Είναι μια μέρα απόδοσης τιμής και ευγνωμοσύνης στην Κυρία μας που σφράγισε ανεξίτηλα τις παιδικές αθώες ψυχές μας, που φώτισε τους δρόμους της ζωής μας, που στιγμάτισε την ύπαρξή μας.

Τα χρόνια της δεκαετίας του ’60 δεν ήταν καθόλου εύκολα στον μικρό και απομακρυσμένο τούτο τόπο. Αυτά που σήμερα θεωρούνται δεδομένα και αυτονόητα, για τότε ήταν κοπιαστική και αβέβαιη η κατάκτησή τους. Η φτώχεια, η ανέχεια, η αμάθεια, η άγνοια, η έλλειψη ενημέρωσης και επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο, οι προλήψεις, τα κοινωνικά στερεότυπα συνέθεταν το κλίμα εκείνης της εποχής. Κι όταν ανέβαινες τη σκάλα του σχολείου μας, που ομορφότερη και επιβλητικότερη δεν συνάντησα σε όσα σχολεία και αν περπάτησα, βρισκόσουν σε έναν άλλο κόσμο όπου κυριαρχούσε το φως, το γέλιο, η χαρά, οι φίλοι, τα όνειρα. Λες κι αυτή η σκάλα βρισκόταν εκεί για να σε ταξιδέψει σ’ άλλους τόπους και σ’ άλλους κόσμους, να σε ανυψώσει και να σε ελευθερώσει. Η κυρίαρχη εικόνα της δασκάλας μας στη θύμησή μου είναι να ανεβαίνει γοργά και χαριτωμένα αυτά τα επιβλητικά σκαλιά, μια γυναικεία φιγούρα μοναδική, ξεχωριστή, όμορφη, περιποιημένη, φινετσάτη, χαμογελαστή αλλά και αυστηρή όταν έπρεπε. Μια γυναίκα εκπαιδευτικός με τόλμη, με αποκρυσταλλωμένη άποψη, με δυναμικό λόγο, με έντονη προσωπικότητα, σε μια εποχή που η γυναίκα βρισκόταν στη σκιά της ζωής και στο παρασκήνιο της κοινωνίας. Για τα αθώα παιδικά μας μάτια, η δασκάλα μας ήταν η καλή μας η νεράιδα.

Στο σχολείο μας τα εκπαιδευτικά μέσα ήταν ανύπαρκτα, η υποδομή μηδενική, τα βιβλία λιγοστά. Μόνο τα παιδιά ήταν πολλά που οι γονείς τους εναπέθεταν τις τύχες τους στον Θεό και στη δασκάλα. Βαριά ευθύνη, δύσκολο αλλά και αξιοθαύμαστο έργο. Εσύ, δασκάλα μας, ευτύχησες όχι μόνο να το ζήσεις όλο αυτό αλλά και να το διεκπεραιώσεις με επιτυχία. Με το χάρισμα μιας σπουδαίας παιδαγωγού, με την αφοσίωσή σου στο καθήκον σου, έπλασες σπουδαίους ανθρώπους, λαμπρούς επιστήμονες, πετυχημένους οικογενειάρχες και ευσυνείδητους επαγγελματίες. Δικαιολογημένα καμάρωνες και υπερηφανευόσουν για όλους εμάς. Η αγάπη σου για τον τόπο σου, για τους συγχωριανούς σου, η αγωνία σου για την πρόοδο των παιδιών τους επιστράτευε όλες σου τις δυνάμεις και κινητοποιούσε τα απαραίτητα παιδαγωγικά σου εργαλεία. Έτσι τόνωνες την αυτοπεποίθησή μας, ενθάρρυνες πρωτοβουλίες, ανίχνευες ιδιαίτερα προσόντα. Μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τη μετέπειτα ζωή μας.

Θυμάμαι πως κάποτε μου είχες δώσει να αντιγράψω ένα πολύ μεγάλο ποίημα, να το αποστηθίσω για να το απαγγείλω σε κάποια γιορτή. Είχε πιαστεί το παιδικό μου χέρι από την πολύωρη αντιγραφή. Και για να μαθαίνουν οι νεότεροι, δεν υπήρχε άλλος τρόπος αναπαραγωγής ενός κειμένου (τα φωτοτυπικά είναι μεταγενέστερη σωτήρια κατάκτηση). Ήρθες λοιπόν κρυφά στο αυτί μου και μου είπες «μην πεις στη μάνα σου πως κουράστηκες, αλλά μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις αυτό…». Πολύ αργότερα έμαθα πως αυτό λέγεται παιδαγωγική ενθάρρυνση, που σε κάνει να αισθανθείς σπουδαίος, να εξελιχθείς, να κατακτήσεις τη διαδικασία της μάθησης. Κάτι που εσύ ενστικτωδώς το γνώριζες και το εφάρμοζες.

Έντονα χαραγμένες στη μνήμη μου είναι οι σχολικές γιορτές μας.
Θα συμφωνήσετε όλοι πως οι γιορτές που διοργάνωνε η δασκάλα μας ήταν το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός σε μια στερημένη πολιτιστικά εποχή. Κυριολεκτικά από τις σάρκες της και από τις κουρελούδες στήνονταν άρτιες θεατρικές παραστάσεις που θα ζήλευαν πολλοί θεατρολόγοι εκπαιδευτικοί σήμερα. Σκηνοθετούσε θεατρικά έργα, εκτελούσε χορογραφίες, δίδασκε την τέχνη της απαγγελίας. Η δασκάλα μας δίδαξε τη Θεατρική αγωγή, την Αισθητική, τον Χορό, την Ποίηση, βιωματικά και από ψυχής, πολλά χρόνια προτού πάρουν τη μορφή παγιωμένων μαθημάτων που έχουν σήμερα στο Δημοτικό Σχολείο.

Πριν λίγα σχετικά χρόνια, συναντηθήκαμε τυχαία στο κέντρο της Πάτρας. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας της, καμάρωσα το περπάτημά της, συγκινήθηκα από το αναλλοίωτο ηχόχρωμα της φωνής της, εντυπωσιάστηκα από τη διαύγειά της, ένιωσα τυχερή που δέχτηκα στην ωριμότητά μου την αύρα της. Με τα λόγια της και τις συμβουλές της αισθάνθηκα και πάλι μαθήτρια. Μόνο οι δάσκαλοι μπορούν να γεύονται τέτοια δώρα, στιγμές απαράμιλλης συναισθηματικής ευφορίας. Να γιατί –σκέφτηκα- το βαφτιστικό όνομα αυτής της γυναίκας (Ευαγγελία) επισκιάστηκε από τον λειτουργικό της ρόλο. Μέχρι που έφυγε ήταν «Η ΔΑΣΚΑΛΑ». Και είμαι σίγουρη πως αυτή τη σπάνια τιμή και την ήθελε και τη χαιρόταν πολύ και η ίδια.

Λατρεμένη μας δασκάλα,
Ήσουν μια πολύ τυχερή γυναίκα. Ευτύχησες να έχεις πολλά πνευματικά παιδιά που δεν θα σε προδώσουν ποτέ. Θα σε αγαπούν και θα σε σκέφτονται πάντα με πολύ σεβασμό και απέραντη ευγνωμοσύνη.

Μπορεί να έφυγες σαν φυσική παρουσία από τον μάταιο προσωρινό τούτο κόσμο, όμως ο ίσκιος σου μένει για πάντα κοντά μας. Θα είσαι παρούσα στη ζωή μας, θα είσαι ο Μέντοράς μας.

Κι εκεί ψηλά που ταξιδεύεις δεν είσαι μόνη σου, σε συντροφεύουν οι ευχές μας, η εκτίμησή μας, οι ανταποδοτικές ευχαριστίες μας για τα πολύτιμα εφόδια ζωής που γενναιόδωρα μας χάρισες.

Η αγαπημένη σου μαθήτρια
Ευρυδίκη Παΐζη